Groene Staal Revolutie: Nieuwe exportkansen voor China onder het EU-koolstofbelastingbeleid

Groene Staalrevolutie: Nieuwe exportkansen voor China onder het EU-koolstofbelastingbeleid
In de wereldwijde golf van koolstofneutraliteit is de invoering van het Europese mechanisme voor aanpassing aan de grens (CBAM) het internationale concurrentieplatform van de staalindustrie diepgaand aan het herschikken. In dit artikel wordt een gedetailleerde analyse gegeven van de nieuwste herziening van het EU-koolstofbelastingbeleid en de multidimensionale impact op de Chinese staalexporten, waarbij de uitdagingen en potentiële kansen worden blootgelegd die Chinese staalbedrijven tegenkomen in de groene transitie. Vanuit de uitbreiding van beleidsvrijstellingen, vereenvoudiging van berekeningsregels tot de uitbreiding van nalevingsmomenten, bieden de nieuwe EU-regelgevingen voor koolstoftarieven Chinese bedrijven een kostbare overbruggingsperiode; tegelijkertijd bouwt de Chinese staalindustrie geleidelijk aan wereldwijde concurrentievoordelen op via innovatie in waterstofmetallurgische technologie, promotie van kortproces-elektroovens en certificering van lage-koolstofproducten. Het artikel zal ook diepgaand onderzoeken hoe koolstofbeperkingen kunnen worden omgezet in nieuwe impulsen voor hoogwaardige ontwikkeling door strategieën zoals koppeling met koolstofmarkten, regionaal gecoördineerde koolstofreductie en internationale capaciteitsuitbreiding, waarmee Chinese staalbedrijven nieuwe exportkansen kunnen benutten in de groene staalrevolutie en een strategische transitie kunnen realiseren van "koolstofkosten" naar "koolstofvoordeel".

Analyse van het nieuwe EU-koolstoftariefbeleid: Uitbreiding van vrijstellingen en overgangsperiode voordelen
In maart 2025 heeft de Europese Commissie officieel een herzien voorstel voor de Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) aangenomen, wat belangrijke ruimte biedt voor het verminderen van lasten en het verhogen van efficiëntie voor EU-exporteurs buiten de EU, waaronder China, en EU-importeurs via een beleidscombinatie van "vrijstelling + vereenvoudiging + uitstel". Mocht deze herziening worden goedgekeurd, dan zal dit direct onze landexporteurs in sectoren zoals staal, aluminium, meststoffen en cement beïnvloeden, met name de staalindustrie, die goed is voor 76% van Chinees staalexport naar de EU12.

De aanzienlijke verlaging van de vrijstellingsgrens is een van de belangrijkste punten van het nieuwe beleid. Het nieuwste voorstel stelt een "50-ton"-grens voor, dat wil zeggen dat EU-importeurs en hun corresponderende exporteurs die jaarlijks minder dan 50 ton van gerelateerde producten importeren, rechtstreeks in aanmerking komen voor vrijstelling. In vergelijking met de oorspronkelijk vastgestelde norm van "120 euro", is het bereik van de vrijstelling aanzienlijk uitgebreid. Voor in aanmerking komende bedrijven hoeven importeurs bij de douaneaangifte alleen maar het vinkje "incidentele importeur" aan te vinken om vrijgesteld te worden van de CBAM-autorisatie-, aangifte- en certificaatverplichtingen, maar zij moeten zelf de invoerhoeveelheid in de gaten houden. Zodra deze 50 ton overschrijdt, moeten zij op tijd maatregelen nemen om boetes te voorkomen. Voor exporteurs geldt dat als de cumulatieve jaarlijkse invoer van al hun EU-importeurs niet meer dan 50 ton bedraagt, het bedrijf is vrijgesteld van berekening en geen informatie zoals ingesloten koolstofemissies hoeft door te geven aan importeurs. Deze aanpassing is met name gunstig voor Chinese kleine en middelgrote staalexporteurs en leveranciers van speciaalstaal, waardoor de initiële drempel voor toetreding tot de EU-markt voor hen lager wordt gelegd.

Wat betreft de regels voor de berekening van emissies, verwijdert het voorstel de beperkingen voor het gebruik van standaardwaarden, waardoor importeurs vrij kunnen kiezen tussen daadwerkelijke emissiegegevens of standaardwaarden die worden aangeboden door de EU1. Deze verandering lost het probleem van "moeilijkheid bij het verkrijgen van gegevens" in de leveringsketen van exporteurs effectief op, wat betekent dat exporteurs mogelijk kunnen worden vrijgesteld van berekeningen of standaardwaarden kunnen gebruiken in plaats van daadwerkelijke emissiewaarden van grondstoffen. Bovendien zijn emissies van downstream bewerking van sommige aluminium- en staalproducten niet meegenomen in de berekening, evenals emissies van grondstoffen die binnen de EU zijn geproduceerd en waarvoor al carbonprijzen zijn betaald; deze worden namelijk nul gesteld1. Deze vereenvoudigde regels zullen de nalevingskosten voor Chinese staalbedrijven aanzienlijk verminderen, met name voor bedrijven waarvan de systemen voor het verzamelen van gegevens over koolstofemissies in de leveringsketen nog niet volledig ontwikkeld zijn.

De invoering van het koolstofprijskortingmechanisme creëert mogelijke prijsvoordelen voor Chinese exporteurs. De EU zal een standaardkoolstofprijs vaststellen voor derde landen op basis van openbare gegevens, en importeurs kunnen deze waarde direct gebruiken om de koolstofheffing voor geïmporteerde producten af te trekken1. Naarmate de Chinese koolstofmarkt zich uitbreidt, zullen grote productiebedrijven zoals staal- en cementfabrieken onder controle vallen en zullen de koolstofprijzen stijgen naarmate de totale koolstofuitstoot wordt beheerst. Het is voorspelbaar dat China's export van producten zoals staal en aluminium naar de EU een kostenvoordeel zal hebben ten opzichte van soortgelijke producten uit landen/regio's die nog geen koolstofmarkten hebben opgezet. Tegelijkertijd hoeven exporteurs niet langer de nalevingskosten van Chinees koolstofmarkt op te vragen aan hun leveranciers zoals staalfabrieken, wat de communicatiekosten en coördinatiedruk vermindert1.

Wat betreft vereenvoudiging van procedures, heeft het voorstel tot doel de autorisatieprocedures voor geautoriseerde vertegenwoordigers te vereenvoudigen, de identiteit van CBAM-vertegenwoordigers in te voeren en importeurs toe te staan om derden (zoals consultants of milieudeskundigen) te belasten met het indienen van aangiften en het berekenen van impliciete emissies namens hen1. Deze aanpassing zal Chinese exportbedrijven die niet beschikken over professionele koolstofmanagementteams helpen om op een eenvoudiger wijze aan EU-conformiteitsvereisten te voldoen.

Het uitstellen van de nalevingsmomenten biedt bedrijven een ruimere aanpassingsperiode. Voor de verzamelperiode die begint in 2026, wordt voorgesteld om de eerste aankoopdatum van CBAM-certificaten uit te stellen tot 1 februari 2027, en de bijbehorende nalevingsmomenten zullen eveneens worden uitgesteld1. Concreet betekent dit onder andere: de deadline voor het indienen van het jaarlijks overzicht en certificaten wordt verplaatst naar 31 augustus; de deadline voor het opnieuw kopen van certificaten wordt verplaatst naar 30 september; de datum waarop de certificaten moeten worden geannuleerd wordt verplaatst naar 11 oktober. Deze verlenging heeft Chinese staalbedrijven meer tijd opgeleverd om de ingesloten koolstofuitstoot van hun producten te berekenen en hun interne koolstofmanagementsystemen te verbeteren.

Een verlichting van de financiële druk is nog een belangrijk voordeel. De prijs van CBAM-certificaten zal worden aangepast van het vorige wekelijkse gemiddelde slotkoers van de EU ETS naar een kwartaalbasis gemiddelde prijs1. Deze aanpassing zal de certificaatprijs stabiel en voorspelbaar maken, waardoor de onzekerheid door weekprijsfluctuaties afneemt. Tegelijkertijd heeft het voorstel als doel het optimaliseren van de verhouding van certificaathouding en aankoopmethoden, waarbij het aandeel van CBAM-certificaten dat importeurs elk kwartaal moeten vasthouden wordt verlaagd van 80% naar 50%, wat bedrijven meer ruimte biedt voor kapitaalomzet en hen in staat stelt om aankoop en houding van certificaten op basis van hun eigen financiële situatie en marktcondities op een redelijke wijze in te richten1.

Tabel: Vergelijking van belangrijke wijzigingen in het herziene CBAM-voorstel van de EU

Beleidsdimensie Oorspronkelijke regels Herziene regels Impact op Chinese staalexporteurs
Vrijstellingdrempel 120 euro 50 ton jaarlijks cumulatief invoer Volume Kleinere en middelgrote ondernemingen kunnen nu ook vrijstellingen genieten
Emissieberekening Gebruik van standaardwaarden strikt beperken Annulering van de limiet voor het gebruik van standaardwaarden Verlaagde lasten voor gegevensverzameling en berekening
Conformiteitmoment Verzameling begint vroeg in 2026 Eerste aankoop uitgesteld tot februari 2027 Meer tijd voor aanpassing en voorbereiding
Certificaatprijs Berekening op basis van weekgemiddelde prijs Berekening op basis van kwartaalgemiddelde prijs Stabilere en voorspelbaardere prijzen
Behoudingspercentage 80% moet elk kwartaal worden gehouden Verminderd naar 50% Minder druk op kapitaalbeslag
Hoewel het nieuwe EU-koolstoftariefbeleid een aantal voordelen biedt, moeten Chinese staalexporteurs zich realiseren dat de strengere regelgeving van de EU inzake koolstofemissies niet zal veranderen. Ondernemingen moeten deze tijdelijke bufferperiode volledig benutten om interne strategieën te optimaliseren: exportcijfers nauwkeurig registreren, het netto-exportgewicht van CBAM-gergelde producten grondig inventariseren en gelijktijdig de vrijstellingsrecht van importeurs bevestigen; de kosten-batenverhouding evalueren van standaardwaarden gebruiken versus daadwerkelijke berekeningen uitvoeren, en op voorhand gegevens verzamelen om toekomstige verificatiewerkzaamheden het hoofd te kunnen bieden; zo snel mogelijk accounts registreren op platforms van derdelanden en emissiegegevens tijdig uploaden; blijven volgen van regelgevende trends, letten op details omtrent uitbreiding van de industrielijst en gegevensverificatie, en tegelijkertijd samenwerken met het binnenlandse koolstofmarktaan quota-beheer om een gecoördineerde strategie op te bouwen.

Impactmechanisme en kostenanalyse van koolstoftarieven op Chinese staalexporten
De invoering van het EU-koolstofgrensregelgevingsmechanisme (CBAM) zal de kostenstructuur en concurrentiepositie van Chinese staalproducten die naar de EU worden geëxporteerd fundamenteel veranderen. Als de grootste staalproducent en -exporteur ter wereld, zal China in 2023 verantwoordelijk zijn voor 53,97% van de mondiale productie van ruwstaal. Van de zes belangrijkste productcategorieën die door CBAM worden beïnvloed, vormt staal 76% van Chinees totale export naar de EU2. Deze gegevens onderstrepen de grote impact van koolstoftariefbeleid op de Chinese staalindustrie, waarbij we het werkingmechanisme en de kostenoverdrachtsroute grondig moeten analyseren.

CBAM-belastingberekeningsmodel en schatting van kostenstijging
De kernberekeningslogica van het EU-koolstoftarief is gebaseerd op het principe van "koolstofprijsverschil". De specifieke formule is: CBAM-koolstoftarief = prijs van CBAM-certificaten × koolstofuitstoot = (ETS-koolstofhandelsysteemprijs - koolstofprijs van het herkomstland van het product) × (koolstofuitstoot van het product - vrije quotum verkregen door vergelijkbare EU-producten)27. Daarbij is de ETS-koolstofhandelsprijs de gemiddelde slotkoers van het EU-platform voor koolstofuitstootrechtshandel van de voorgaande week, momenteel ongeveer 90 euro/ton; de koolstofprijs van het herkomstland van het product kan alleen worden verlaagd als het herkomstland effectief betaalde koolstofprijs heeft gehanteerd; de vrije quotumrechten van vergelijkbare EU-producten zullen jaarlijks volgens plan worden verminderd totdat ze volledig worden afgeschaft in 20342.

Op basis van dit rekenmodel kunnen we een voorlopige schatting maken van de belasting door koolstoftarieven op Chinese staalexporten naar de EU. Uitgaande van de 4,05 miljoen ton staal die China in 2022 naar de EU en het Verenigd Koninkrijk exporteerde, en ervan uitgaand dat de gemiddelde koolstofprijs op de EU-koolstofmarkt 83,6 euro/ton is, terwijl de gemiddelde koolstofemissie-intensiteit van de Chinese staalindustrie 2,15 ton kooldioxide/ton staal bedraagt, tegenover 1,68 ton kooldioxide/ton staal in de EU-staalindustrie7. Indien geen rekening wordt gehouden met de impact van de Chinese koolstofmarkt, zullen Chinese staalproducten in 2026 belast worden met bijna 42,8 euro/ton (ongeveer 330 RMB), wat 38 euro/ton hoger is dan binnenlandse EU-staalproducten. Naarmate de vrije quotum geleidelijk wordt afgeschaft, zal de belasting per ton staal in 2034 stijgen tot 179,8 euro/ton (ongeveer 1.380 RMB), en de totale belasting zal oplopen tot 730 miljoen euro7.

Het is belangrijk op te merken dat er grote verschillen zijn in de koolstofemissie-intensiteit van verschillende staalbedrijven in China. Baosteel kan als voorbeeld dienen, waarvan de koolstofemissie-intensiteit lager is dan die van Europese bedrijven zoals AM Group en ThyssenKrupp. Daarom zijn de koolstoftarieven die Baosteel betaalt voor staalexporten naar Europa lager dan die van deze Europese tegenhangers, waardoor het over een bepaald concurrentievoordeel beschikt7. Dit fenomeen toont aan dat het koolstoftariefbeleid Chinese staalbedrijven eigenlijk dwingt hun transformatie naar een lage koolstofuitstoot te versnellen en de emissie-intensiteit via technologische innovatie te verminderen, teneinde hun internationale concurrentiepositie te behouden of zelfs te versterken.

Kostendifferentiatie veroorzaakt door verschillen in productieprocessen
De structurele verschillen in staalproductieprocessen tussen China en de EU zijn de belangrijkste factoren die leiden tot het onevenredige effect van koolstoftarieven. Momenteel wordt de Chinese staalproductie nog steeds gedomineerd door het lange proces van hoogovens-geconverterde, terwijl elektrische ovenkortprocesstaal slechts 10% bedraagt, terwijl dit aandeel in de EU al 40%2 is bereikt. Dit verschil in processen weerspiegelt zich direct in de koolstofemissie-intensiteit: de emissie per ton staal met het elektrische ovenkortproces is ongeveer 70% lager dan die van het lange proces2. Volgens binnenlandse gegevens zal de invoering van CBAM de kosten voor Chinese staalexporten naar de EU verhogen met 652 tot 690 yuan2.

Hoge toegevoegde waarden variëren, zoals platen, nemen een groot aandeel voor van China's staalexporten naar Europa. Deze producten worden grotendeels geproduceerd met behulp van het hoogoven-converter lange proces en kunnen complexere productieprocessen vereisen, met een hogere koolstofemissie-intensiteit per ton staal2. Dit betekent dat de high-end staalproducten van China voor export grotere druk ondervinden van koolstoftarieven, wat de concurrentiekracht van Chinese staalbedrijven op de high-end markt kan verzwakken.